W skrócie
- MFW dostrzega szybki wzrost polskiego PKB i pozytywne perspektywy gospodarcze, ale ostrzega przed narastającym długiem publicznym i ryzykami związanymi m.in. ze starzeniem się społeczeństwa.
- Fundusz zaleca Polsce pilną konsolidację fiskalną i zauważa, że jeśli chcemy utrzymać wydatki z budżetu na wysokim poziomie, to podatki też muszą być większe.
- MFW uważa też, że struktura oszczędności gospodarstw domowych w Polsce jest mało zróżnicowana, a podaż kredytu prywatnego - ograniczona barierami.
- Więcej podobnych informacji znajdziesz na stronie głównej serwisu
Misja Międzynarodowego Funduszu Walutowego, która trwała w dniach 12-24 listopada, miała na celu dokonanie dorocznego przegląd stanu polskiej gospodarki. Eksperci docenili to, w jakim tempie rośnie PKB naszego kraju.
MFW: Polska gospodarka rośnie, ale na horyzoncie widać ryzyka
"Ożywienie gospodarcze Polski pozostaje silne, z jednym z najwyższych wzrostów w Europie, i inflacją mieszczącą się obecnie w przedziale odchyleń od celu banku centralnego" - czytamy w komunikacie końcowym po misji. "Wzrost napędzany jest solidnym wzrostem płac oraz akomodacyjną polityką fiskalną, podczas gdy inflacja osłabła dzięki odpowiednio restrykcyjnej polityce pieniężnej oraz sprzyjającym czynnikom zewnętrznym, w tym niższym cenom na rynkach światowych i silniejszemu kursowi walutowemu".
Zarazem MFW ostrzega, że "ożywienie gospodarcze następuje częściowo kosztem gwałtownego pogorszenia sytuacji fiskalnej: deficyt należy do najwyższych w Europie, a dług publiczny szybko rośnie".
"W perspektywie kolejnych lat wzrost gospodarczy powinien pozostać silny, lecz narastające ryzyka fiskalne oraz wyzwania strukturalne - takie jak starzenie się społeczeństwa, ograniczona innowacyjność i niski poziom inwestycji - mogą zagrozić dalszej konwergencji Polski do światowej czołówki. Rozwiązanie tych problemów będzie wymagało zdecydowanych reform w warunkach spolaryzowanego środowiska politycznego" - zauważają eksperci Funduszu.
MFW zaleca w związku z tym stabilizację długu publicznego poprzez wiarygodną konsolidację fiskalną, opartą na wysokiej jakości działaniach i wzmocnionych ramach fiskalnych.
Zatrzymanie szybkiego wzrostu długu powinno być priorytetem dla Polski
"Zatrzymanie szybkiego wzrostu długu publicznego powinno być priorytetem. Zalecamy łączną konsolidację fiskalną rzędu 4 proc. PKB do 2030 r., czyli o 2 proc. PKB więcej niż w scenariuszu bazowym. Konsolidacja na poziomie 0,6 proc. PKB przewidziana w budżecie na 2026 r. to dobry pierwszy krok, lecz przy silnym wzroście gospodarczym w przyszłym roku zalecamy poszukiwanie możliwości dodatkowego zmniejszenia deficytu" - czytamy w komunikacie.
Według strategii zarządzania długiem publicznym na lata 2026-2029 opublikowanej przez MF, relacja długu sektora instytucji rządowych i samorządowych (wg definicji UE) do PKB wyniesie 59,8 proc. w 2025 r. i 65,4 proc. w 2026 r., co oznacza, że wartość referencyjna relacji długu EDP (czyli liczonego według unijnej definicji) do PKB na poziomie 60 proc. zostanie przekroczona w 2026 r. W horyzoncie strategii relacja ta ma wzrosnąć do 75,3 proc. w 2029 r.
Według MFW, taka ścieżka fiskalna sprowadzi średnioterminowy deficyt do 3 proc. PKB i ustabilizuje dług "na relatywnie wysokim poziomie 70 proc. PKB". W kolejnych latach potrzebna będzie dalsza konsolidacja fiskalna - o 1,5 proc. PKB - tak, by Polska w pełni dostosowała się do unijnych wymogów dotyczących deficytu u długu, a także odbudowała swoje bufory fiskalne.
MFW: Jeśli Polska chce utrzymać wysokie wydatki, wpływy do budżetu muszą wzrosnąć
Zarazem eksperci zauważają, że jeśli Polska chce utrzymać obecne wydatki z budżetu na świadczenia społeczne, obronność i płace publiczne - w okolicznościach przyszłych presji związanych ze starzeniem się społeczeństwa i klimatem - będzie musiała poszukać dodatkowych dochodów budżetowych. Sugeruje przy tym, że wpływy z podatku PIT są w Polsce za niskie.
"W tym kontekście w polskim systemie podatkowym wyróżnia się podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), który generuje o 5 proc. PKB mniej dochodów w porównaniu do średniej UE" - napisano.
"Dochody z VAT można również zwiększyć poprzez ograniczenie zwolnień i preferencyjnych stawek, które należą do najbardziej kosztownych w UE. Ponadto preferencyjne i regresywne opodatkowanie nieruchomości (dochody z najmu, zyski kapitałowe, podatek od nieruchomości i VAT) można ograniczyć, szczególnie w przypadku drugich i trzecich nieruchomości" - uważa MFW.
"Jeśli podwyższenie podatków okaże się niemożliwe, Polska będzie musiała powrócić do mniejszego sektora publicznego, np. poprzez lepsze ukierunkowanie świadczeń społecznych i ograniczenie funduszu płac w sektorze publicznym" - stwierdzają eksperci.
Jakie perspektywy dla polskiej gospodarki?
Według MFW, krótkoterminowe perspektywy wzrostu gospodarczego w Polsce są pozytywne. Wzrost PKB ma osiągnąć 3,2 proc. w 2025 r. i przyspieszyć do 3,4 proc. w 2026 r. Stanie się to wraz ze wzrostem wykorzystania funduszy unijnych w ramach Krajowego Planu Odbudowy (KPO), gdyż Polska będzie musiała zdążyć przed ich wygaśnięciem. "Wzrost płac powinien stopniowo spowalniać w związku z oznakami schładzania rynku pracy, lecz pozostanie relatywnie wysoki dzięki silnym wzrostom produktywności" - zauważają przedstawiciele Funduszu.
"W konsekwencji wydatki gospodarstw domowych będą stopniowo spowalniać, ale nadal będą istotnym czynnikiem wspierającym wzrost. Silna konsumpcja, opóźnione efekty aprecjacji realnego kursu walutowego oraz wydatkowanie funduszy unijnych zwiększą import, pogłębiając deficyt na rachunku bieżącym. Deficyt fiskalny najprawdopodobniej zmniejszy się tylko nieznacznie wobec politycznego impasu wokół działań konsolidacyjnych" - dodają.
Ale w kolejnych latach polska gospodarka będzie radzić sobie nieco słabiej. "Widzimy narastające ryzyka fiskalne w średnim terminie, mimo relatywnie silnych perspektyw wzrostu. Wzrost spowolni do 2,5 proc. do 2030 r. w związku ze starzeniem się społeczeństwa i spowalniającym wzrostem produktywności, w miarę wzrostu dochodu per capita. Pozycja zewnętrzna Polski powinna stopniowo stabilizować się wokół niewielkiego deficytu na rachunku bieżącym (1,6 proc. PKB)" - napisano.
Polska powinna eliminować bariery dla podaży kredytu prywatnego
MFW zwraca też uwagę na bariery dla podaży kredytu prywatnego w Polsce - i jest zdania, że rząd powinien podjąć działania na rzecz ich eliminacji. "Różnica między oprocentowaniem kredytów a stopami referencyjnymi ('marża kredytowa') jest w Polsce drugą najwyższą w UE" - piszą uczestnicy misji Funduszu do Polski. "Strukturalnie wysokie oprocentowanie kredytu jest jednym z powodów, dla których udział kredytu w PKB pozostaje historycznie niski".
Marże można ograniczyć poprzez działania związane z podatkiem bankowym oraz ryzykiem prawnym - wskazują eksperci. Oceniają oni przy tym, że podatki od aktywów, takie jak obecny podatek bankowy, zwiększają marże odsetkowe bardziej niż podatki od zysków.
"Ponadto nie obejmuje on (podatek bankowy - red.) obligacji skarbowych, co zniechęca do udzielania kredytów sektorowi prywatnemu. Z tych powodów niedawno uchwalona przez Parlament ustawa, która zmniejsza względny udział podatku od aktywów na rzecz wyższej stawki CIT, jest krokiem w dobrą stronę. W przyszłości zachęcamy do dalszych działań i znalezienia sposobu na całkowite zastąpienie podatku od aktywów bankowych w sposób neutralny fiskalnie" - napisano.
Na wysokie marże wpływa też, zdaniem MFW, wysoki koszt ryzyka prawnego oraz niepewność prawna dotycząca umów kredytowych. "W tym zakresie pozytywnie oceniamy trwające prace nad stworzeniem opcjonalnego, zgodnego z prawem, ustandaryzowanego wzoru umowy hipotecznej. Ponadto sankcje za umowy naruszające prawo dotyczące kredytu konsumenckiego mogłyby być bardziej proporcjonalne do skali naruszenia" - dodano.
MFW chciałoby widzieć mniej nieruchomości i depozytów w oszczędnościach Polaków
MFW rekomenduje ponadto mniej nieruchomości i depozytów w oszczędnościach Polaków na rzecz szerszego i bardziej zróżnicowanego portfela aktywów finansowych.
"Można to osiągnąć poprzez ograniczenie preferencji podatkowych dla nieruchomości (zwłaszcza w przypadku kolejnych mieszkań), zwiększenie udziału w III filarze emerytalnym oraz dostępności tanich i szeroko zdywersyfikowanych produktów inwestycyjnych" - podaje przykłady MFW.
Fundusz uważa, że rządowy program "OKI" (Osobiste Konto Inwestycyjne) może być w tym zakresie pomocny, ale istotne jest, by regulacje z nim związane nie ograniczały inwestycji do krajowych akcji - to bowiem zmniejszałoby dywersyfikację i wzmacniałoby fragmentację finansową w Europie.
Misji MFW w Polsce przewodniczył Geoff Gottlieb, przedstawiciel Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) na Europę Centralną, Wschodnią i Południowo-Wschodnią. Brali w niej udział także Kareem Ismail, Moheb Malak, Alla Myrvoda oraz Yang Yang.
