Nowe zasady zachowku. Kto nie ma do niego prawa?
Jeżeli zostałeś pominięty w testamencie, to nadal możesz ubiegać się o pewną część majątku spadkowego. O tzw. zachowek mogą jednak starać się tylko niektórzy spadkobiercy. Komu przysługuje zachowek? Co zmieniło się w zachowku od 2023 roku i kto go nie otrzyma?
Zachowek to pewnego rodzaju zabezpieczenie dla najbliższej rodziny zmarłego, która została pominięta w testamencie, a dziedziczyłaby spadek zgodnie z dziedziczeniem ustawowym. Stosowanie do przepisów, do zachowku uprawnieni są zstępni spadkodawcy, tj. wnuki, dzieci, oraz małżonek i jego rodzice. Każda z tych osób może otrzymać pewną część majątku spadkowego. Po zmianach w 2023 r. natomiast prawa do zachowku nie ma rodzeństwo spadkodawcy. Co więcej, zachowek nie przysługuje małżonkowi, jeżeli zmarły za życia pozostawał z nim w separacji orzeczonej przez sąd.
Wypłata zachowku leży po stronie osób, które odziedziczyły spadek. Spadkobiercy, którzy zostali pominięci w testamencie, muszą wówczas wystąpić do rzeczywistych spadkobierców z wnioskiem o zapłatę zachowku lub wstąpić na drogę sądową, jeżeli wniosek okaże się bezskuteczny.
Zachowku nie otrzymają osoby, które spadkodawca wydziedziczył w testamencie. Wydziedziczenie możliwe jest jednak wyłącznie w określonych przypadkach, m.in. z powodu gdy uprawniony do zachowku wbrew woli spadkodawcy postępuje w sposób uporczywie sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, gdy uprawniony dopuścił się względem spadkodawcy lub jego bliskich umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci oraz gdy uprawniony uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Ponadto prawo do zachowku nie przysługuje osobom, które zostaną uznane za niegodne dziedziczenia. Z żądaniem uznania za niegodnego dziedziczenia może natomiast wystąpić każda osoba, która ma w tym interes.
Zgodnie z prawem za niegodnego dziedziczenia uznaje się osobę, która:
- dopuściła się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy,
- podstępem lub groźbą nakłoniła spadkodawcę do sporządzenia, lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodziła mu w dokonaniu jednej z tych czynności,
- umyślnie ukryła lub zniszczyła testament, podrobiła lub przerobiła testament, lub świadomie skorzystała z testamentu podrobionego, lub przerobionego przez inną osobę.
Po zmianach w 2023 r. rozszerzono przesłanki umożliwiające uznanie spadkobiercy za bycie niegodnym dziedziczenia, dodając do nich dwa powody. Za niegodnego dziedziczenia uznaje się osobę, która:
- uporczywie uchylała się od płacenia alimentów na rzecz spadkodawcy stwierdzonych orzeczeniem sądu, ugodą lub umową,
- uporczywie uchylała się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, w szczególności wynikającego z władzy rodzicielskiej, opieki, sprawowania funkcji rodzica zastępczego, małżeńskiego obowiązku pomocy albo obowiązku wzajemnego szacunki i wspierania się rodzica i dziecka.
Wówczas w toku sprawy sąd bada, czy dany spadkobierca może zostać uznany za niegodnego dziedziczenia. Jeżeli sąd uzna, że tak, to wtedy spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku.
Poza tym prawo do zachowku nie przysługuje osobie, która odrzuciła spadek lub zawarła ze spadkodawcą umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia.
Wysokość zachowku wynosi połowę udziału spadkowego, który przypadałby danej osobie w drodze dziedziczenia ustawowego. W przypadku, gdy prawo do zachowku przysługuje dziecku lub osobie trwale niezdolnej do pracy, to wtedy zachowek wynosi ⅔ wartości spadku.
Przy obliczaniu wysokości zachowku, dodatkowo wlicza się do niego m.in. wartość aktywów po odjęciu długów, darowizny oraz zapisy windykacyjne. Jak podaje portal Infor, po zmianach w 2023 r., do zachowku dolicza się również fundusz założycielski fundacji rodzinnej wniesiony przez spadkodawcę, w przypadku gdy fundacja ta nie jest ustanowiona w testamencie oraz mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, o wartości nie większej niż wysokość funduszu założycielskiego fundacji rodzinnej wniesionego przez spadkodawcę.
Co więcej, po zmianach wprowadzonych w zeszłym roku zachowek może być także w wyjątkowych sytuacjach rozłożony na raty, odroczony lub obniżony.
WB
