Spis treści:
- Czym jest wydziedziczenie?
- Co zrobić, aby dzieci i wnuki nie dziedziczyły po tobie?
- Kiedy można wydziedziczyć dziecko lub wnuka?
- Czy wystarczy nie wymienić dzieci i wnuków w testamencie?
- Jak skonstruować zapis w testamencie mówiący o wydziedziczeniu dzieci i wnuków?
- Przebaczenie na łożu śmierci uniemożliwia wydziedziczenie
Czym jest wydziedziczenie?
Wydziedziczenie to pozbawienie rodziny zmarłego prawa do otrzymania po nim spadku. W świetle obowiązujących przepisów zstępni, małżonek, rodzic, dziecko oraz wnuk mogą ubiegać się o należną im część pozostawionego majątku, czyli o zachowek.
Zatem brak wzmianki w testamencie o tym, czy i ile dziedziczą po tobie, na wypadek twojej śmierci to za mało. W dokumencie trzeba jasno i w niepodważalny sposób wskazać, kto i dlaczego ma zostać wydziedziczony. Podstawą prawną w kwestiach związanych z wydziedziczeniem i zachowkiem jest ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.).
Co zrobić, aby dzieci i wnuki nie dziedziczyły po tobie?
Informację o tym, że dzieci i wnuki mają po tobie nie dziedziczyć, należy konkretnie ująć w testamencie. Taką decyzję trzeba też uargumentować - sam fakt, że kogoś nie lubisz to jeszcze za mało. Sąd może podważyć taki zapis i dopuścić osoby, które chciałeś wydziedziczyć do ubiegania się o zachowek.
Aby wydziedziczenie było skuteczne, powinno być zasadne. Poniżej wyjaśniamy, jakie okoliczności przekonają sąd do tego, aby uznał twoją ostatnią wolę.
Kiedy można wydziedziczyć dziecko lub wnuka?
Osoba dokonująca wydziedziczenia dziecka lub wnuka powinna mieć ku temu powody. Kodeks cywilny jasno określa, w jakich sytuacjach spadkodawca może pozbawić ich prawa do zachowku. Jest to:
- uporczywe działanie ze szkodą społeczną i postępowanie wbrew woli spadkodawcy,
- uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych, zwłaszcza powinności wobec spadkodawcy (np. brak opieki nad osobą chorą, nieodwiedzanie osoby samotnej itp.),
- dopuszczenie się przestępstwa lub obrazy względem spadkodawcy, lub bliskiej mu osoby (przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu zgodnie z rozdziałem XIX Kodeksu karnego, a przestępstwa przeciwko wolności zgodnie z rozdziałem XX tego samego dokumentu).
Co istotne, przyczyna, dla której wydziedziczasz syna, córkę lub/i wnuki musi obowiązywać w chwili sporządzania testamentu. W przypadku zdarzenia jednorazowego powinno ono mieć miejsce przed spisaniem testamentu. A jeśli jest to stan permanentny (np. wieloletnie nieutrzymywanie kontaktów czy ciągnący się od pokoleń konflikt), powinien on trwać także w chwili sporządzania testamentu ze wzmianką o wydziedziczeniu.
Czy wystarczy nie wymienić dzieci i wnuków w testamencie?
Pamiętaj, że nie wystarczy zapis w testamencie mówiący o tym, że twoje dzieci i wnuki nic po tobie nie dziedziczą. W takiej sytuacji nadal zachowałyby one prawo do ubiegania się o należną im - w świetle prawa część spadku. Jest to tzw. zachowek, czyli majątek, który mimo wszystko należy się członkom rodziny po zmarłym.
Nawet jeśli nie uwzględnił on tych osób w swoim testamencie lub po prostu napisał w nim, że wyklucza bliskich z dziedziczenia. To wciąż za mało. Mówiąc krótko - wykluczenie z testamentu nie wyklucza z dziedziczenia ustawowego, bo nad testamentem stoi Prawo spadkowe.
Jak skonstruować zapis w testamencie mówiący o wydziedziczeniu dzieci i wnuków?
Wspomnieliśmy o tym, że decyzję o wydziedziczeniu trzeba podeprzeć argumentami. Oprócz tego w testamencie należy:
- wskazać z imienia i nazwiska spadkobierców, którym chcesz powierzyć swój majątek,
- wskazać z imienia i nazwiska osoby, które wydziedziczasz, czyli pozbawiasz prawa do zachowku, a także podać ich numery PESEL,
- umieścić datę i miejsce sporządzenia dokumentu,
- odręcznie się podpisać.
Jeśli chcesz wydziedziczyć tylko dzieci i wnuki, miej na uwadze to, że dalsze pokolenia (np. prawnuki), zachowają swoje prawa do zachowku. Zatem podstawą wydziedziczenia jest dokładne wskazanie każdej ustawowo uprawnionej do otrzymania zachowku osoby (imię nazwisko, PESEL) wraz z powodem, dla którego pozbawiasz ją tego prawa.
Przebaczenie na łożu śmierci uniemożliwia wydziedziczenie
Konflikty rodzinne czasem są bardzo burzliwe, ale tak szybko jak powstają, tak szybko zostają zażegnane. Niekiedy do pogodzenia się zwaśnionych krewnych dochodzi już na łożu śmierci. I choć przebaczenie jest zawsze pozytywnym zjawiskiem, w kontekście wydziedziczenia może sporo namieszać. Zgodnie z literą prawa:
§1. Spadkodawca nie może wydziedziczyć uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył.
Termin "przebaczenia" odnosi się do tego, że udzielenie krewnemu przebaczenia przez spadkodawcę może skutkować stwierdzeniem nieważności polecenia wydziedziczenia. O co chodzi? Jeśli wybaczysz dziecku lub wnukowi po tym, jak w testamencie go wydziedziczyłeś, zapis z dokumentu będzie nieważny.
Przeczytaj także:
Intercyza a spadek. Kto dziedziczy, gdy jest rozdzielność majątkowa?
Zgłoszenie darowizny. Na jakie zwolnienia podatkowe mogę liczyć?
