Rynek pracy w Polsce: Stabilność mimo burz. Pracodawcy szukają, ale kogo?
Choć koszty pracy rosną, a liczba biernych zawodowo osiąga rekordowe poziomy, polski rynek pracy wciąż opiera się dekoniunkturze. Z najnowszych danych PIE wyłania się obraz kraju, w którym brak rąk do pracy coraz częściej hamuje rozwój firm i zmusza je do kreatywnych rozwiązań.
Wbrew temu, co można byłoby sądzić po nagłówkach o rosnących kosztach i kurczącej się sile roboczej, polski rynek pracy nie traci gruntu pod nogami. Dane zebrane przez Polski Instytut Ekonomiczny (PIE) w oparciu o Miesięczny Indeks Koniunktury oraz Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności podkreślają, że można spojrzeć na sytuację z szerszej perspektywy. To nie czas wielkich zwolnień, ale moment intensywnego poszukiwania nowych form działania i dostosowania się do demograficznych oraz kosztowych realiów.
Choć wydaje się, że rosnące koszty zatrudnienia mogłyby zmusić firmy do cięć, rzeczywistość okazuje się znacznie bardziej zniuansowana. Zamiast redukować zatrudnienie, wielu pracodawców wybiera inne ścieżki - dostosowuje strategie, inwestuje w elastyczne rozwiązania i uważnie analizuje potrzeby rynku lokalnego.
Jak wynika z danych zaprezentowanych przez Katarzynę Dębkowską w Tygodniku Gospodarczym PIE, aż 81 proc. firm deklaruje utrzymanie obecnego poziomu zatrudnienia w najbliższych trzech miesiącach, a 91 proc. nie planuje zmian w wynagrodzeniach. Jedynie 8 proc. przedsiębiorstw zapowiada redukcję etatów, podczas gdy 11 proc. zamierza zwiększyć zatrudnienie.
Zatrudnienie w Polsce nie wygląda jednakowo we wszystkich częściach kraju. Różnice regionalne są wyraźne, a lokalne realia coraz mocniej wpływają na decyzje kadrowe firm. Coraz częściej to dostępność wykwalifikowanych pracowników, struktura gospodarki czy skala konkurencji o talenty determinują strategie przedsiębiorców.
W makroregionie centralnym, obejmującym województwa łódzkie i świętokrzyskie, aż 19 proc. firm planuje zwiększenie zatrudnienia w nadchodzących trzech miesiącach. W województwie mazowieckim podobne plany ma 15 proc. przedsiębiorstw. Odmienna sytuacja panuje we wschodniej Polsce, gdzie aż 12 proc. firm zapowiada redukcję etatów. Z kolei w makroregionie północno-zachodnim, obejmującym zachodniopomorskie, wielkopolskie i lubuskie, ponad połowa firm, dokładnie 58 proc., zgłasza trudności związane z brakiem pracowników. To najwięcej w skali kraju.
Rosnące wydatki na wynagrodzenia są dziś jedną z głównych bolączek przedsiębiorców, ale czy rzeczywiście prowadzą do cięć? Okazuje się, że firmy raczej zaciskają pasa, niż podejmują decyzje o zwolnieniach.
Zgodnie z analizą Katarzyny Dębkowskiej, wysokie koszty pracy dotykają 71 proc. firm w Polsce. Najczęściej problem ten zgłaszają przedsiębiorcy z makroregionu wschodniego, gdzie mówi o nim 74 proc. firm, a także z północnego (73 proc.) i centralnego (72 proc.). Mimo to w tych dwóch ostatnich regionach jedynie 3 do 5 proc. firm planuje redukcję zatrudnienia. Przedsiębiorcy zamiast zwalniać, wybierają strategie adaptacyjne - sięgają po automatyzację, outsourcing czy elastyczne formy pracy. To świadectwo nowego podejścia do zarządzania zasobami ludzkimi w czasach rosnącej presji kosztowej.
Zatrudnienie nie byłoby problemem, gdyby potencjalni pracownicy faktycznie byli dostępni. Tymczasem rosnąca liczba osób biernych zawodowo wskazuje na narastające problemy strukturalne. Polska nie tylko się starzeje, ale coraz więcej osób, także w wieku produkcyjnym, wybiera czasową lub trwałą nieaktywność zawodową.
Jak informuje Jędrzej Lubasiński w Tygodniku Gospodarczym PIE, w pierwszym kwartale 2025 roku liczba biernych zawodowo wyniosła 12,7 miliona osób, co stanowiło 41,8 proc. ludności w wieku od 15 do 89 lat. To najwyższy wynik od drugiego kwartału 2021 roku. Największą grupę nieaktywnych stanowią emeryci - ponad 5,1 miliona osób w wieku 15-74 lata. W sumie osoby w wieku emerytalnym to aż 61 proc. wszystkich biernych zawodowo.
Nie tylko wiek sprawia, że Polacy pozostają poza rynkiem pracy. Równie istotną rolę odgrywają inne czynniki - zarówno indywidualne wybory, jak i ograniczenia zdrowotne czy społeczne.
W pierwszym kwartale tego roku 2,325 miliona osób było biernych zawodowo z powodu kontynuowania edukacji lub podnoszenia kwalifikacji. To również najwyższy wynik od 2021 roku. Wśród osób w wieku produkcyjnym aż 36 proc. wskazuje właśnie edukację jako główną przyczynę nieaktywności. Do tego dochodzą obowiązki rodzinne oraz choroba lub niepełnosprawność. W miarę postępującego starzenia się społeczeństwa problem będzie się pogłębiał. Jeśli obecny poziom aktywności osób w wieku emerytalnym, który wynosi zaledwie 9 proc., się utrzyma, to do 2030 roku liczba biernych zawodowo w tej grupie wzrośnie z 7,69 do 8,13 miliona osób.
Wszystko to prowadzi do jednego wniosku: pracownik staje się coraz bardziej deficytowym dobrem. Jednocześnie rośnie znaczenie elastyczności, gotowości do nauki oraz mobilności zawodowej. Rynek pracy ewoluuje, a firmy muszą nadążać - nie tylko przez podnoszenie płac, ale przede wszystkim przez modernizację sposobu myślenia o zatrudnieniu.
Z jednej strony potrzebna jest aktywizacja biernych zawodowo, z drugiej przekształcenie miejsc pracy w bardziej dostępne i przyjazne różnorodnym grupom społecznym. Rynek pracy nie kurczy się dramatycznie, ale bez wątpienia zmienia swoją strukturę, a to wymaga nowego podejścia - zarówno od pracodawców, jak i od państwa.
Agata Jaroszewska
