Programy wspierające poprawę efektywności energetycznej i walkę ze smogiem odgrywają kluczową rolę w transformacji energetycznej Polski. Jednym z największych i najbardziej rozpoznawalnych projektów w tym obszarze jest Czyste Powietrze. Rządowa inicjatywa mająca na celu termomodernizację budynków oraz wymianę źródeł ciepła w gospodarstwach domowych w ostatnim czasie przeszła sporą metamorfozę. Okazało się, że nie pozostało to obojętne.
Czyste Powietrze, czyli zapaść liczona w tysiącach
Zobacz również:
Program Czyste Powietrze, zapowiadany jako fundament walki ze smogiem i odpowiedź na rosnące koszty energii w polskich domach, przeżywa poważne turbulencje. Jak donosi Polski Alarm Smogowy (PAS), liczba wniosków składanych po jego wznowieniu drastycznie spadła. Organizacja alarmuje, że program nie tylko traci zainteresowanie społeczne, ale także zmaga się z zaległymi płatnościami i biurokratycznym paraliżem. Źródłem danych i ostrzeżeń raportu PAS są oficjalne informacje z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W ciągu pierwszych trzech miesięcy po wznowieniu programu, czyli od 31 marca do 30 czerwca 2025 roku, wpłynęło zaledwie 11 160 wniosków. Jak zauważa portal biznesalert.pl, dla porównania w analogicznym okresie roku 2024 liczba ta wyniosła aż 78 326. Jeszcze wcześniej, w 2023 roku było to 54 109, a w 2022 - 44 923. Spadek zainteresowania jest więc nie tylko drastyczny, ale i bezprecedensowy.
"To co się dzieje z Programem Czyste Powietrze trudno nazwać inaczej niż zapaścią"- komentuje rzecznik PAS, Piotr Siergiej. "Od swojego restartu Program w ciągu kwartału osiągnął taką samą liczbę wniosków, jaką przed zawieszeniem składano w ciągu dwóch tygodni" - dodaje, cytowany przez portal biznesalert.pl.
Reforma, która nie pomogła
Program Czyste Powietrze został wznowiony po reformie, która - jak się okazuje - nie przyniosła oczekiwanego efektu. Polski Alarm Smogowy wskazuje, że zainteresowanie po zmianach wręcz zmalało. Organizacja podkreśla, że niezbędne są dalsze kroki, przede wszystkim uproszczenie procedur, usunięcie zbędnej biurokracji oraz przyśpieszenie obsługi beneficjentów.
Według PAS, kluczowe jest przywrócenie zaufania zarówno obywateli, jak i firm uczestniczących w programie. "Program jest w głębokim kryzysie, a sposób, w jaki jest zarządzany jest nie do obrony" - mówi Siergiej. Zwraca on także uwagę na zaległe płatności dla firm oraz gospodarstw domowych, które "płacą cenę za błędy w zarządzaniu".
Konieczne szybkie działanie
Bez stanowczych decyzji i natychmiastowej korekty, rok 2025 może być - jak twierdzi PAS - momentem, w którym Czyste Powietrze zostanie "w zasadzie zatrzymane". Organizacja podkreśla, że ostrzegała przed zawieszeniem programu, które doprowadziło do dzisiejszego stanu.
Wśród konkretnych propozycji pojawia się m.in. wprowadzenie bonów na audyty energetyczne, dostępnych dla każdego gospodarstwa - niezależnie od decyzji o przystąpieniu do programu. "To ważne, ponieważ z informacji płynących z gmin wiemy, że niektórzy beneficjenci wycofują się, gdyż wykonanie audytu nie gwarantuje automatycznego dostępu do programu mimo poniesionych kosztów" - tłumaczy rzecznik PAS.
Co dalej z Czystym Powietrzem? Z informacji zebranych przez Biznes Alert oraz analiz PAS jasno wynika: jeśli Czyste Powietrze ma spełnić swoją pierwotną rolę - wsparcie w walce ze smogiem i modernizacji energetycznej domów - musi przejść gruntowną naprawę. Obecne tempo wdrażania i liczba składanych wniosków wskazują, że bez natychmiastowych działań, program przestanie spełniać swoje cele, a Polska straci jedno z kluczowych narzędzi w walce o czyste, zdrowe środowisko.
NFOŚiGW stawia na transparentność i wsparcie dla najuboższych
Podczas Impact25 prezes NFOŚiGW, Dorota Zawadzka-Stępniak w rozmowie z Interią Biznes, podsumowała dotychczasowe efekty programu Czyste Powietrze. Wskazała, że program to ponad milion ton mniej CO₂ i setki tysięcy domów z ograniczonym zużyciem węgla. Nowa odsłona programu, która ruszyła 31 marca 2025 roku z budżetem 10 mld zł z Funduszu Modernizacyjnego, koncentruje się na wsparciu osób ubogich energetycznie.
Ważnym elementem jest wprowadzenie operatorów - tzw. "aniołów stróżów", którzy pomagają beneficjentom przejść przez cały proces inwestycji i dbają o prawidłowe wykorzystanie środków publicznych. Zawadzka-Stępniak podkreśliła, że reforma ma zapobiegać nadużyciom, które w poprzednich edycjach dotyczyły m.in. zawyżania kosztów na fakturach.
- Nie możemy pozwolić na to, by środki publiczne były wydatkowane niezgodnie z prawem - zaznaczyła prezes NFOŚiGW. Program przeszedł tymczasowe zawieszenie w listopadzie 2024 roku, a obecnie trwa intensywna weryfikacja wniosków i faktur, by jak najszybciej nadrobić zaległości w płatnościach.
Agata Jaroszewska
