Spis treści:
- Terminy przedawnienia długu według rodzaju zobowiązania
- Kiedy zaczyna biec termin przedawnienia długu
- Przerwanie biegu przedawnienia - pułapka dla nieświadomych dłużników
- Konsekwencje przedawnienia długu - co zmienia się dla dłużnika
- Przedawnienie długu a postępowanie egzekucyjne
- Czy istnieją długi niepodlegające przedawnieniu?
- Przedawnienie długów spadkowych - pułapka dla spadkobierców
- Dłużnicy w Polsce - skala problemu
Terminy przedawnienia długu według rodzaju zobowiązania
Instytucja przedawnienia została wprowadzona do polskiego systemu prawnego, aby chronić dłużników przed nieterminowym dochodzeniem roszczeń przez wierzycieli.
Jednak sam fakt przedawnienia nie oznacza, że dług znika — on nadal istnieje, ale zmienia swoją formę prawną.
Polski ustawodawca przewidział różne terminy przedawnienia w zależności od rodzaju zobowiązania. Od lipca 2018 roku podstawowy termin przedawnienia został skrócony z 10 do 6 lat. Dotyczy on większości zobowiązań niezwiązanych z działalnością gospodarczą, takich jak pożyczki udzielone przez osoby fizyczne czy długi spadkowe.
Znacznie krótszy, bo 3-letni okres przedawnienia, obowiązuje w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz świadczeń okresowych.
Do tej kategorii zaliczamy m.in. kredyty bankowe, zadłużenia z tytułu kart kredytowych, niezapłacone rachunki za usługi telekomunikacyjne czy zaległości czynszowe.
Istnieją również zobowiązania o specyficznych terminach przedawnienia. Na przykład roszczenia z tytułu opłaty za jazdę bez ważnego biletu komunikacyjnego przedawniają się po roku, a zobowiązania podatkowe po pięciu latach.
Kiedy zaczyna biec termin przedawnienia długu
Zgodnie z przepisami, termin rozpoczęcia biegu przedawnienia jest liczony od daty wymagalności roszczenia, czyli od dnia następującego po dniu, w którym wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia.
Przykładowo, jeśli faktura ma termin płatności 15 maja 2025 roku, to bieg przedawnienia rozpoczyna się 16 maja 2025 roku. W przypadku kredytów ratalnych każda rata przedawnia się osobno, co dodatkowo komplikuje sytuację dłużnika.
Istotną zmianą wprowadzoną w polskim prawie jest zasada, że koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, o ile termin ten wynosi co najmniej dwa lata. Oznacza to, że jeśli trzyletni termin przedawnienia roszczenia rozpoczął się 12 kwietnia 2023 roku, to zakończy się nie 12 kwietnia 2026 roku, ale dopiero 31 grudnia 2026 roku.
Przerwanie biegu przedawnienia - pułapka dla nieświadomych dłużników
Wielu dłużników nie zdaje sobie sprawy, że bieg przedawnienia może zostać przerwany, a to skutkuje rozpoczęciem naliczania terminu przedawnienia od nowa. W polskim prawie istnieje szereg czynności, które mogą przerwać bieg przedawnienia, a wierzyciele doskonale znają te mechanizmy i często z nich korzystają.
Do czynności przerywających bieg przedawnienia zaliczamy m.in. rozpoczęcie mediacji, podpisanie ugody lub porozumienia, dobrowolną wpłatę dłużnika na poczet spłaty zadłużenia, a także czynności podejmowane przez wierzyciela na drodze sądowej. Może to być złożenie pozwu, wniosku o nadanie klauzuli wykonalności czy wniosku o wszczęcie egzekucji komorniczej.
Innymi słowy, każda formalna czynność podjęta przez wierzyciela, np. bank lub firmę windykacyjną, powoduje, że termin przedawnienia zaczyna biec od nowa. Współczesne instytucje finansowe dysponują zaawansowanymi systemami monitorowania terminów przedawnienia i regularnie podejmują czynności mające na celu ich przerwanie. Dlatego strategia "przeczekania" długu jest w większości przypadków nieskuteczna.
Konsekwencje przedawnienia długu - co zmienia się dla dłużnika
Przedawniony dług przekształca się w tzw. zobowiązanie naturalne, które charakteryzuje się tym, że nie może być dochodzone na drodze sądowej ani egzekwowane przez komornika. Dłużnik może jednak dobrowolnie spłacić przedawniony dług, a wierzyciel ma prawo przyjąć taką wpłatę.
Co istotne, przedawnienie długu nie powoduje automatycznego usunięcia informacji o zadłużeniu z baz danych prowadzonych przez biura informacji gospodarczej, takie jak Krajowy Rejestr Długów. Wierzyciele mogą nadal przekazywać informacje o zobowiązaniach przedawnionych do tych rejestrów, a to negatywnie wpływa na wiarygodność finansową dłużnika.
Obecność w rejestrach dłużników, nawet z tytułu przedawnionych zobowiązań, może skutkować trudnościami w uzyskaniu kredytu, pożyczki, zakupów ratalnych czy leasingu. Wiele osób dopiero przy okazji składania wniosku o kredyt mieszkaniowy dowiaduje się o dawno zapomnianych, a niezapłaconych rachunkach, które uniemożliwiają im realizację życiowych planów.
Przedawnienie długu a postępowanie egzekucyjne
Szczególną uwagę należy zwrócić na sytuację, gdy wobec dłużnika toczy się już postępowanie egzekucyjne. W takim przypadku samo wszczęcie egzekucji komorniczej przed upływem terminu przedawnienia powoduje, że dług nie przedawnia się, dopóki trwa to postępowanie.
Jeżeli postępowanie egzekucyjne zostanie umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji, wierzyciel ma 6 lat na ponowne wszczęcie egzekucji. W tym okresie zobowiązanie nie ulega przedawnieniu. Tylko w przypadku, gdy w ciągu 6 lat od momentu umorzenia postępowania egzekucyjnego wierzyciel nie podejmie żadnych działań, dług może ulec przedawnieniu.
Czy istnieją długi niepodlegające przedawnieniu?
Polski system prawny przewiduje pewne kategorie długów, które nie podlegają przedawnieniu. Do najważniejszych z nich należą roszczenia o zaniechanie naruszeń dóbr osobistych, roszczenia z tytułu naruszenia środowiska naturalnego oraz specyficzne rodzaje zobowiązań określone w przepisach szczególnych.
Szczególny przypadek stanowią kredyty hipoteczne, gdzie przedawnieniu podlegają jedynie odsetki, natomiast sam dług zabezpieczony hipoteką nie ulega przedawnieniu.
Przedawnienie długów spadkowych - pułapka dla spadkobierców
Zgodnie z polskim prawem, spadkobierca, który nie odrzuci spadku w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule powołania, przejmuje go z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy do wysokości wartości stanu czynnego spadku.
Przedawnienie długów spadkowych podlega ogólnym zasadom, co oznacza, że termin przedawnienia wynosi 6 lat, a w przypadku zobowiązań związanych z działalnością gospodarczą - 3 lata. Śmierć dłużnika nie przerywa biegu przedawnienia - w momencie śmierci prawa i obowiązki przechodzą na spadkobierców, a termin przedawnienia biegnie dalej.
Dłużnicy w Polsce - skala problemu
Według danych z Rejestru Dłużników BIG InfoMonitor, na koniec 2024 roku z długami mierzyło się ponad 2,53 miliona Polaków. Łączna kwota zaległości osiągnęła oszałamiającą sumę 84,7 miliarda złotych.
Chociaż liczba dłużników zmniejszyła się w ciągu roku o około 129 tysięcy osób, to sama kwota zadłużenia wzrosła o 1,2 miliarda złotych. Oznacza to, że problemy finansowe tych, którzy już mają długi, jeszcze bardziej się pogłębiły. Średni dług na osobę zwiększył się do alarmującego poziomu 33,4 tysiąca złotych.
Jeszcze bardziej niepokojące są dane dotyczące tzw. rekordzistów zadłużenia. Długi 10 najbardziej niesolidnych dłużników w kraju przekroczyły 0,5 miliarda złotych, a liderem tego niechlubnego rankingu jest mieszkaniec województwa lubelskiego, którego zaległości sięgają już 92 milionów złotych i stale rosną.
Statystyki te pokazują skalę problemu zadłużenia w Polsce i wyjaśniają, dlaczego kwestia przedawnienia długów budzi tak duże zainteresowanie. Wiele osób szuka w przedawnieniu szansy na uwolnienie się od przytłaczającego ciężaru zadłużenia, nie zdając sobie sprawy z konsekwencji takiego rozwiązania.
KO
