Spis treści:
- RPO przypomina, że problemy zgłaszane są od lat
- Deklaracje bez przepisów. Kolejne lata bez przełomu
- Odpowiedź resortu: Regulacje tak, ale dopiero po pełnej diagnozie
- Rynek wciąż bez jasnych zasad, klienci bez dostatecznej ochrony
Mimo wieloletnich zapowiedzi i licznych sygnałów o nadużyciach, kancelarie odszkodowawcze nadal funkcjonują w przestrzeni prawnej pozbawionej kompleksowych regulacji. Najnowszy komunikat Rzecznika Praw Obywatelskich pokazuje, jak kolejne analizy, projekty i plany nie przekładają się na konkretne przepisy, a konsumenci i firmy działają w warunkach niepewności. RPO podkreśla, że napływ skarg jest stały, a praktyki niektórych podmiotów wymagają większej kontroli.
RPO przypomina, że problemy zgłaszane są od lat
Rzecznik zwraca uwagę, że już 7 listopada 2022 r. informował resort sprawiedliwości o rosnącej liczbie skarg, dotyczących m.in. "pobierania przez kancelarie zbyt wygórowanego wynagrodzenia", zawierania umów z osobami w stanie uniemożliwiającym świadomą decyzję oraz opóźnień w przekazywaniu wypłaconych odszkodowań, kiedy środki trafiają w pierwszej kolejności na konto firmy odszkodowawczej.
W odpowiedzi przekazano wówczas, że trwają prace nad projektem ustawy regulującej działalność kancelarii odszkodowawczych, a dokument został skierowany do Zespołu ds. Programowania Prac Rządu. Jednak - jak przypomina RPO - prace nie zakończyły się przyjęciem regulacji.
Wcześniej, w 2018 r., podobny projekt również nie wszedł w życie, mimo planowanych rozwiązań zwiększających ochronę klientów. Działania podejmowała także Naczelna Rada Adwokacka, przedstawiając własne propozycje ustawowe dotyczące zasad świadczenia pomocy prawnej, obejmujące również kancelarie odszkodowawcze.
Deklaracje bez przepisów. Kolejne lata bez przełomu
W "Planie działań Ministerstwa Sprawiedliwości na 2024 rok" zapowiedziano kontynuację prac nad ustawą i podkreślono "pilną potrzebę" uporządkowania rynku. Mimo to przepisy nie powstały. Rzecznik ocenia, że w praktyce nadal brakuje jakichkolwiek narzędzi chroniących klientów przed niejasnymi rozliczeniami, nadmiernymi opłatami czy opóźnionymi wypłatami środków.
W aktualizacji z 19 maja 2025 r. resort sprawiedliwości wskazał, że problem ma charakter wieloaspektowy, a wypracowanie rozwiązań wymaga uwzględnienia interesów wszystkich stron: konsumentów, przedsiębiorców oraz państwa. Ministerstwo podkreśliło, że jego zadaniem jest najpierw określenie rzeczywistej skali nieprawidłowości. Zapowiedziano również spotkanie z przedstawicielami UOKiK, które ma przyczynić się do dalszej optymalizacji prac.
Jednak prace nadal nie nabrały tempa. Dlatego w aktualizacji z 1 grudnia 2025 r. Rzecznik ponownie wystąpił do Ministerstwa Sprawiedliwości, pytając, czy zostały podjęte jakiekolwiek działania zmierzające do opracowania przepisów poprawiających ochronę klientów kancelarii odszkodowawczych i na jakim etapie znajdują się analizy.
Odpowiedź resortu: Regulacje tak, ale dopiero po pełnej diagnozie
W odpowiedzi przekazanej Rzecznikowi Ministerstwo zaznacza, że dyskusja o regulacji kancelarii odszkodowawczych dotyka dwóch kluczowych obszarów: potrzeby zwiększenia ochrony konsumentów oraz obowiązku poszanowania swobody działalności gospodarczej. Wskazuje, że część środowisk prawniczych postuluje maksymalne ograniczenie działalności kancelarii odszkodowawczych na rzecz adwokatów i radców prawnych, lecz jednocześnie przypomina, że kancelarie te obsługują głównie etap przedsądowy i są często jedynym dostępnym wsparciem dla osób o niższych dochodach.
Resort odnosi się również do sygnałów o nadużyciach, a dokładnie do kwestii niejednoznacznych zasad wynagrodzeń, kar umownych, braku transparentności rozliczeń oraz przypadków opóźnionego przekazywania środków klientom. Podkreśla jednak, że część mechanizmów ochrony konsumentów już funkcjonuje w systemie prawnym, choć ich realna skuteczność wymaga oceny.
W ocenie ministerstwa dopiero pełne określenie zakresu nieprawidłowości oraz interesów wszystkich stron pozwoli zdecydować, czy konieczna jest odrębna ustawa, czy wystarczy lepsze stosowanie już obowiązujących przepisów.
Rynek wciąż bez jasnych zasad, klienci bez dostatecznej ochrony
Z komunikatu RPO wyłania się obraz rynku, który od lat potrzebuje przejrzystości i przewidywalności. Dotyczy to zarówno klientów, często w trudnej sytuacji życiowej, walczących o środki na leczenie czy rehabilitację, jak i przedsiębiorców, którzy działają bez jednoznacznych reguł. Rzecznik niezmiennie apeluje o podjęcie zdecydowanych działań i przedstawienie konkretów, a Ministerstwo Sprawiedliwości deklaruje dalsze analizy, spotkania i próby wypracowania kompromisu.
Na razie jednak rynek kancelarii odszkodowawczych pozostaje jednym z najbardziej nierozstrzygniętych obszarów usług prawnych i okołoprawnych z rosnącą liczbą klientów, rosnącymi problemami i wciąż nieistniejącymi przepisami.
Agata Siwek
